Je kunt nog zoveel expliceren; het gevoel wint het altijd. In eerste instantie. Of je dat direct laat meetellen is een tweede...
Een recensie die ik eind augustus las met bovenstaande titel over het nieuwe boek 'Music' gaf me kippenvel, een 'hiep, hiep, hoera gevoel' en maakte me vooral nieuwsgierig. In Music van Ted Gioia lijkt het om de instinctmatige, de 'primitieve', lijfelijke kant van muziek te gaan zo te lezen in het NRC. Het leest alsof ik hier op een bepaalde manier met een soortgenoot van me te maken heb. Met Gioias' focus op het lichamelijke van muziek.
Iets dat in de Westerse beschaving- zeker sinds Descartes met zijn scheiding tussen lichaam en geest- al behoorlijk lang als minder verheven wordt gezien. Dat lijf. Iets dat in Europa als sinds Paus Gregorius behoorlijk uit elkaar is gehaald: muziek en de lichamelijke effecten daarvan.* Gioia wijst (terecht natuurlijk) Pythagoras aan als startpunt van die scheiding.
LIJF vs BREIN Noem het minachting of- iets positiever- een bord voor onze.... ehhh...juist ja: kop dat het lichaam over het hoofd gezien werd. Of niet gezien, gevoeld en aangeraakt mocht worden door onder andere het geloof. Met als consequentie de focus op het intellect. Dat hoofd dus.
Terwijl dat lijf zo belangrijk is. Ook in muziek. Voor luisteraars en spelers. Één van mijn stokpaardjes in alles wat ik doe is de focus op dat lijf. Preciezer: het belichaamd luisteren en/of spelen. Mijn instrumentale leerlingen weten inmiddels dat ik ze vraag te lopen, dansen, springen, ademen, bewegen op de muziek. Muziekchoreografie noem ik dat. 'Schouders ontspannen, knieën los, aandacht bij je rug, beweeg eens mee met de frase' zijn veel door mij gebezigde zinnen. Maar focus op het lichamelijke lijkt een contradictie in mijn werk als Muziekverteller waarin ik via het woord muziek laat bewegen bij luisteraars.
STEM + LICHAAMSTAAL Lijkt. Want ja, ik vertel van alles over muziek. Bewust maken, kietelen doe ik nu eenmaal klinkend met woorden. Al weet ik zeker dat mijn begeesterde vertellen (inclusief wilde handgebaren, glimmende ogen en rode konen) mede zorgt voor het extra binnenkomen van het verhaal. Waarbij alles gericht is op een grotere ervaringsgerichte luistersensatie bij de luisteraar. Want een sensatie is het. Actief naar muziek luisteren. Als je er voor openstaat natuurlijk.
BEWEGEN Geluidsgolven laten niet alleen je trommelvliezen bewegen. Het hele lijf doet mee. Kan naar muzikale climax toe behoorlijk aanspannen. Deinst terug bij bijvoorbeeld onverwacht fortissimo of een rake stilte. Ontspant als de luisteraar (harmonisch) weer thuis is en doet qua spiegelneuronen onbewust enorm mee met muziekmakers om maar iets te noemen. Beweging volop. Altijd. Intern en extern. Vaak onbewust. Totdat daar eens de aandacht naar uitgaat tijdens het luisteren. 'Heerlijk geluisterd naar de Muziekverteller op mijn vrije zondagmiddag én heb keihard gewerkt', was ooit de reactie van een luisteraar.
Tijdens Luisterlabs en luisterlessen worden luisteraars natuurlijk door bepaalde vragen gestuurd. Woorden zijn nodig om toe te lichten. Te bevragen. Te discussiëren. Om bewustwording te ontwikkelen. En om het oordelen te laten. Om imago's van muziekstijlen, makers en instrumenten niet te laten meetellen, zodat muziek zo onbevooroordeeld mogelijk beluisterd kan worden. Schrijf ik nu onbegrijpelijk en te abstract voor je?
VOORBEELD Je las net over mijn 'instrumentale leerlingen'. Preciezer ben ik als ik schrijf dat het gaat over mijn blokfluitleerlingen. Dikke kans dat jij als lezer (met persoonlijke muziekbagage al of niet ingekleurd door oordelen van de wereld om je heen) daar direct een bepaald gevoel of idee bij krijgt. Waardoor je afgeleid zou kunnen zijn van mijn verhaal. En datzelfde geldt voor allerlei instrumenten, genres, muzikanten en nummers. Daar hangen soms imago's omheen waardoor je soms niet eens toekomt aan het beluisteren. Ik noem zangeres Anitta, het kerkorgel en song Jeanny. Woorden zijn dus nodig om bewustwording te vergroten, details te verduidelijken en je muziekhorizon te verbreden;).
Neemt niet weg dat het wat mij betreft altijd zou moeten gaan om dat wat muziek kan laten bewegen. Het lichaam én de geest. Ja, ik ben benieuwd naar dit boek waar ik vast deels bevestiging, aha-erlebnissen en nieuwe ideeën in lees. Ik hoop op een goeie Nederlandse vertaling, al ren ik nu naar de winkel voor dit Engelse exemplaar.
A suivre!