want ook zij zijn uit op aandachtig kijken en luisteren naar de wereld om ons heen voor een nieuw perspectief.
Steeds meer hoor en lees je over het verruimen van het perspectief. Zo zag ik een flard voorbijkomen van programma Sophie & Jeroen waarin schrijver Adriaan van Dis het heeft over oor hebben voor andere verhalen en andere ideeën van de gekleurde medemens. En onlangs las ik het essay van journalist Arjen van Veelen over 'De Kijkuniversiteit' en het 'opnieuw leren kijken' in NRC (2/2/'24).
KIJKUNIVERSITEIT 'Het is een driejarige opleiding waarin je opnieuw leert kijken. En dat leer je van mensen die dat goed kunnen: kunstschilders, fotografen, maar ook piloten, privé-detectives, dichters, gedragsbiologen, scheidsrechters en cultureel antropologen.'. Van Veelen houdt het bij dat dominantste zintuig in onze wereld: het oog. Maar ik vul dat natuurlijk al lezend automatisch aan met muzikanten, sprekers, bandleiders, docenten en deze Muziekverteller.
Als je er oog en oor voor hebt, wordt er steeds meer over 'beter luisteren en anders kijken' gesproken. Harder luisteren zelfs. En die term leen ik dan even van veelkunner Micha Hamel die het had over 'Harder luisteren, in plaats van harder schreeuwen' afgelopen zomer in een interviewprogramma. En daar heb je profs voor nodig volgens Van Veelen. Ik knik instemmend.
BEWUSTWORDING
'Je gaat op een dag kijken zoals je snoept: gedachteloos.' aldus Van Veelen. Gedachteloos, automatisch, afwezig kijken. Of luisteren, proeven, voelen. Zonder aandacht de wereld doorstappen. Doodzonde volgens mij. Om allerlei redenen.
Misschien wel de belangrijkste drijfveer van mijn werk is het persoonlijke lolletje dat het iedereen, die aandachtig door de wereld stapt, intern zou kunnen geven. Arm of rijk, jong of oud, ziek of gezond: oog hebben voor de schetsen in de lucht of de choreografie van je treinreizigers. Voor de klanken van je Syrische buren, de frisse lentegeur, de sjaal die jou aait of het duet dat je kunt spelen met het stoplicht waar je bijstaat: 'Er is zoveel te zien aan onverpakte cadeautjes en gratis verrassingen', quote Van Veelen schrijver Annie Dillard. Het is iets waarmee ik luisteraars al jaren naar huis stuur. De gevoeligheid voor al dat plezierigs dat er zomaar is. Het spel dat je á la minute kunt spelen. En gelukkig kan maken. Al is het maar voor even.
MOOIE WOORDEN Dat beklijft behoorlijk zo te lezen: ' Het leren luisteren en waarderen van de verschillende soorten muziek is waar ik van genoten heb. Gisteren hoorde ik de orgelspeler op de markt prachtig spelen. Ik merkte dat ik toch anders naar de klanken luisterde en het prachtig vond. Het voegde iets toe aan de sfeer en ik merkte dat ik mij bewoog op de klanken.' aldus een luisteraar van Hoor!
Het sociale van samen luisteren naar muziek en naar elkaar, de open blik op de wereld die je krijgt als je zelf actief kunt wisselen van (luister)perspectief waardoor je nieuwe zaken hoort in bekend werk of overeenkomsten ontdekt in onbekende klanken (om maar iets te noemen) zijn andere drijfveren van mijn pionierend werk.
VOORTREKKER Want ja, pionierend is mijn werk na een dikke 10 jaar nog steeds. Ik vond het een compliment toen Wijbrand Schaap (hoofdredacteur van Cultuurpers) me ooit schreef dat ik 'gevoel voor de tijdgeest heb'. Maar wat heb je daaraan als maker als de wereld (nog) niet klaar is voor nieuwe paden? Het is geen makkelijke positie. En dat is een understatement.
Mooi dus, dat mensen met een groter podium ook een pleidooi houden voor aandacht voor het onbekende. Verstillen. Voor het aanjagen van de fantasie en de gevoeligheid daarvoor. Het onbevangen kijken en luisteren. Het plezier (en de noodzaak) van ontdekken in een wereld die vooral gaat over het plezier van herkennen.
LUISTER & KIJK ANDERS 'De Kijkuniversiteit bleek jaren geleden al in stilte te zijn opgericht met als doel de algehele bevordering van de onbevangen blik. (...) „De Kijkuniversiteit wil ogen wakker kussen, platgetreden paden passen niet in ons programma.” (...) De wereld in een zandkorrel te zien, zoals de dichter William Blake het noemde. De extase van het alledaagse, lente in winter, vonken in je koffiekopje, spektakel in je taart.Volgens mij hebben we dat nodig. We beleven een crisis van het kijken. Onze blik is door en door geformatteerd..' schrijft ook Van Veelen.
Die Kijkuniversiteit om beter te leren kijken van Arjen van Veelen is een fantasie. Studio Hoor! om anders te leren luisteren bestaat wel echt. Sinds 2012 klinken er Luisterspecials, gesproken en geschreven columns. In 2018 kwam de 5-delige luistercursus daarbij. De nieuwste editie van de cursus interactief luisteren, Nieuwe Kijk op Muziek, start in de week van 26/2.
Weten dat iedereen instant luistert vanuit eigen bagage is zo'n beetje de belangrijkste les. Onbevooroordeeld luisteren kan niet. Fris luisteren naar klanken uit India wel. Of naar schlagers, jazz, new music, pop. En alles wat er tussenzit. Gelardeerd met vragen en opmerkingen die aanzetten tot mijmeren. Pionierend op het snijvlak van de podiumkunsten- cultuureducatie- filosofie- maatschappij.
Zijn de uitspraken van Van Dis & Co het begin van een kantelpunt? Zal ik nog meemaken dat er lange rijen zijn vol leuk opgewonden mensen omdat ze uitkijken naar al dat onbekends dat ze kunnen ontdekken in en via muziek over zichzelf? Of ben ik dan inmiddels gegrepen door een ander urgent thema dat uit de lucht geplukt wordt door deze pionier & Co. Dikke kans. Een pionier ben je nu eenmaal. Soms tegen wil en dank..
Hoe dan ook. Graag citeer ik de laatste zin waarmee Van Dis het interview afrondt: 'Laten we onze wereld groter maken dames en heren!'. En waarom niet (ook) door het ervaren van de serieus luchtige luisterprojecten van deze Muziekverteller.
A suivre!
PS Waardeer je mijn pionierend en ongesubsidieerde werk én wil je dat actief laten merken?